اثرات آبزي پروري بر اکوسيستم هاي ساحلي در استان هرمزگان (مناطق تياب و سايه خوش)

نشانی: تهران، بزرگراه اشرفی اصفهانی، نرسیده به پل بزرگراه شهید همت، خیابان شهید قموشی، خیابان بهار، نبش کوچه چهارم، پلاک 1. اثرات آبزی پروری بر اکوسیستم های ساحلی در استان هرمزگان (مناطق تیاب و سایه خوش). اثرات آبزی پروری بر اکوسیستم های ساحلی در استان هرمزگان (مناطق تیاب و سایه خوش). اثرات آبزی پروری بر اکوسیستم های ساحلی در استان هرمزگان (مناطق تیاب و سایه خوش).

برنامه پايش سواحل و آب‌هاي ساحلي

شرايط سخت اقلیمی، آلودگی آب های ساحلی، فرسايش، روان گرايی و لرزه خیزی بالای منطقه ساحلی خلیج فارس و دريای عمان، کمبود تاسیسات و زيرساخت های گردشگری، تنگناهای اقتصادی معیشت ساحل نشینان و تخريب محیط زيست، تردد زياد شناورهای حمل نفت، افزايش تقاضا برای احداث سازه های دريايی، توسعه مناطق ويژه و آزاد اقتصادی بدون توجه به برنامه ای هماهنگ از جمله مهم ترين نقاط ضعف در اين پهنه ساحلی به شمار می رود (Iran ICZM report, 2014). در مقابل نقاط قوت مذکور، نوسانات سطح آب دريای خزر، شدت يافتن تغییر کاربری اراضی، فراموش شدن موضوع آزاد سازی حريم دريا، بهره برداری نادرست از منابع، فرسايش، روان گرايی و لرزه خیزی بالای منطقه ساحلی دريای خزر، نبود سیستم مناسب تصفیه فاضلاب های خانگی، صنعتی، کشاورزی و فقدان زمین مناسب برای دفع پسماند و مواد زائد به دلیل بالا بودن سطح آب زير زمینی از جمله مهم ترين نقاط ضعف اين پهنه ساحلی می باشند.

رسیدن به این هدف مهم بویژه در حوزه های تخصصی مختلف مطالعات ICZM همچون مطالعات مديريت زيست محیطی   (EMP) مطالعات مديريت نوارساحلی   (SMP)  مطالعات کاربری زمین (LUP)   نیز  نیازمند شناخت، پایش ، جمع آوری  و ارزیابی داد های و اطلاعات مختلف اقیانوس شناسی( زیستی، فیزیکو شیمیایی، هیدرودینامیک، و زمین شناسی و مورفولوژی سواحل در دریاهای پیرامونی ایران و در سری های زمانی مشخص است.   علاوه بر اثرات آلودگی، تقاضای زياد برای بهره برداری از سرزمین های ساحلی پیامد های محیط زیستی دیگری را نیز بدنبال دارد که کاهش تنوع زيستی، کاهش منابع زنده، تخريب زمین های ساحلی، فرسايش کرانه ها، رسوب گذاری در دهانه رودخانه ها، پرشدن تالاب های ساحلی   آن جمله اند   (Iran IZM report 2014, PMO).

ارزیابی آسیب پذیری زیست محیطی گردش گری سواحل بندرانزلی با استفاده از مدل SWOT

                                                                                                                                         . شاید به جرات بتوان ادعا کرد که امروزه اصلی ترین وظیفه انسان حفظ و نگه داری تعادل های محیطی است و باید با مطالعه و برنامه ریزی جامع و کامل در استفاده بهینه و مناسب از محیط گام های اساسی برداشته شود، یعنی تغییر نگرش در زمین از تلقی آن به عنوان کالایی برای استفاده انسان و سود رسانی به وی به سوی تلقی طبیعت و منظر به عنوان موضوعی دارای ارزش های خاص و باز سازی حس اتصال بین انسان و زمین که بر روی آن زندگی می کند (17).

در جهان امروز با توجه به افزایش گردش گر و الزام برای فراهم نمودن امکانات رفاهی آنان، به خصوص در نواحی ساحلی که از جمله نواحی مورد علاقه و  توجه گردش گـران می باشد، ما شاهد آشفتگی محیط زیست ساحلی می باشیم، پس لازم است که با ارایه دستورالعمل های علمی که بعد از بررسی های زیست محیطی انجام گرفته رابطه انسان با محیط و خاصه محیط ساحلی به صورت قانون مند درآید و از نابودی این مواهب خدادادی جلوگیری به عمل آید. پهنه بندی حساسیت زیست محیطی سواحل کشور رویکردی مدیریتی است که از چند سال قبل با هدف تصمیم سازی در ارتباط با توسعه واحد های کاربری اقتصادی و اجتماعی وهمچنین گزینش مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی در دستور کار دفتر محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است (2).

همه ساله ساحل بندرانزلی پذیرای حدود 5/2 تا 3 میلیون گردش گر می باشد و این در حالی است که می  توان  با برنامه ریزی های دقیق و مناسب جهت حفظ محیط زیست و در کنار آن با تجهیز و توسعه اقامتگاه ها و ایجاد تسهیلات مختلف این میزان گردش گر را به چندین برابر افزایش داد. تداوم کاهش فعالیت های ماهیگیری و مشاغل وابسته، مشکلاتی را بر بسیاری از نواحی ساحلی وابسته به شیلات در اطراف جهان تحمیل نموده است و این نیاز را برای اجتماعات ساحلی آشکار ساخته است، تا برای متنوع سازی اقتصادشان به دیگر بخش ها از جمله اکوتوریسم روی آورند (16). در قوانین، مقررات و ضوابط سابق کشور ، اصطلاح متداول و شناخته شده ای تحت عنوان ارزیابی زیست محیطی یا ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA: Environmental Impact Assessmen) وجود نداشت و حتی انجام مراحل ارزیابی نیز در شکل و مفهوم حاضر در مقررات قانونی گذشته پیش بینی نشده بود (1).

خیز بخش دریایی کشور به سمت حفاظت پایدار در دولت تدبیر و امید 

پیرو برنامه ریزی های انجام شده برای سال ۱۴۰۰، مقرر شد که دفتر بررسی و مقابله با آلودگی های دریایی سازمان محیط زیست از همه منابع بالقوه آلاینده با منشاء خشکی و دریایی از جمله بنادر، سکوها و تاسیسات نفتی ساحل و فرا ساحل و صنایع پتروشیمی و سایر صنایع ساحلی - دریایی پایش زیست محیطی به عمل آورد از این رو در این راستا پایش محیط زیستی بنادر شیلاتی استان های شمالی کشور از جمله بنادر بابلسر، امیر آباد، کیاشهر و انزلی انجام شد و پایش های زیست محیطی بقیه بنادر شیلاتی و تجاری کشور و صنایع  پتروشیمی در آبهای شمالی و جنوبی کشور در حال انجام است و در سال جاری پایش و بازرسی محیط زیستی از سایر منابع آلاینده دریایی با منشاء خشکی و دریایی نیز انجام می شود.

شنا همواره یکی از تفریحات سالم و پرطرفدار به ویژه در فصول گرم سال است از این رو سالم بودن شناگاه ها از اهمیت زیادی برخوردار است، اما چند سالی با توسعه شهرنشینی و تخلیه پساب ها به دریاها به ویژه در سواحل شمالی کشور ، نگرانی از لحاظ آلودگی شناگاه ها ایجاد شده است چون در صورت آلودگی آب های ساحلی و شناگاه های طبیعی به عوامل بیماری زا یا دیگر آلاینده ها، استفاده تفریحی و شنا در آنها می تواند برای سلامت محیط زیست و افراد مخاطره ایجاد کند که به منظور پیشگیری از بروز چنین خطراتی باید به صورت مستمر و مداوم شناگاه ها و طرح های سالم سازی دریا مورد نظارت، بازرسی محیطی و پایش قرار گیرد.

با توجه به اینکه ضرورت ایجاد آب شیرین کن ها در کشور الزامی به نظر می رسد از این رو توسعه آنها دور از انتظار نیست، در این میان سازمان حفاظت محیط زیست در مکان‌یابی استقرار آب شیرین‌کن‌ها نقش حاکمیتی دارد و تدوین ضوابط و دستور العمل‌ها جزو وظایف حاکمیتی سازمان حفاظت محیط زیست است، دستگاه‌های ذینفع مکلفند به این سیاستگذاری‌ها توجه کنند و تمامی پروژه‌ها و طرح‌های مطالعاتی چه درون‌سرزمینی و چه در سواحل اگر دستگاه‌های اجرایی بخواهند آن‌ها را اجرایی کنند، مشمول گزارش ارزیابی زیست محیطی است و به اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست نیاز است. از این رو برنامه های مدیریت جامع تالاب ها با رویکرد زیست بومی تدوین و اجرا شد که بر اساس آن توسعه و حفاظت در کنار هم پیش می روند، در واقع اصول رویکرد زیست بومی شامل حفاظت از زیست بوم ها در محدوده کارکرد آنها، جلب مشارکت تمام دست اندرکاران همراه با تسهیم منافع، حفاظت از منابع زیستی، یک انتخاب اجتماعی، مقیاس حوضه آبریز همراه با بررسی اثرات توسعه در حوضه های مجاور، تمرکز زدایی با استفاده از مدیریت مشارکتی ( برنامه ریزی از پایین به بالا) و بکارگیری تمامی اشکال اطلاعات مرتبط شامل علمی، بومی و دانش، نوآوری ها و تجارب محلی است.

عنوان طرح / پروژه: بررسی آلودگی ها و منابع آلاینده زیست محیطی در مناطق ساحلی کشور

صنایع موجود در شهرهای ساحلی استان هرمزگان شامل پالایشگاه ، صنایع فولاد ، آلومینیم ،مس وروی ، سیمان ،لنج سازی ،تولید قطعات فایبرگلاس ،کارخانه‌های تولید مواد غذایی ،کنسرو ماهی، پودر ماهی ،عمل آوری میگو ،تولید یخ ،سردخانه ،کارگاههای تکثیر میگو ،مزارع پرورش میگو و کارخانه های آب شیرین کن ،تولید مخازن آب ونفت ، انواع ظروف و کیسه های پلاستیکی ،تیرچه بلوک و موزاییک و. بررسی و تدوین برنامه جامع محیط زیستی مناطق ساحلی که هدف اصلی تهیه گزارش فوق می باشد، به روش پهنه بندی مناطق موجود در نوار ساحلی را به سه پهنه، مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست موجود در محدوده مطالعاتی طرح ICZM ، محدوده تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و زیستگاههای گونه های حساس، تقسیم و به شناسایی مسائل و مشکلات موجود در هر پهنه پرداخته است.

صنایع موجود در شهرهای چابهار و کنارک (شهرستانهای ساحلی استان سیستان و بلوچستان) شامل کارخانه‌های کنسرو ماهی، پودر ماهی ،عمل آوری میگو ،تولید یخ ،سرخانه ،کارگاههای تکثیر میگو ،مزارع پرورش میگو و کارخانه های آب شیرین کن ،کارگاههای تیرچه و بلوک و و لنج سازی هستند که غالبا در پیوند با دریا میباشند. پس از مشخص نمودن هر پهنه در گام نخست به بررسی مسائل و مشکلات موجود در پهنه (تهدیدها Threats )، مسائل و مشکلات ناشی از مدیریت (نقاط ضعف Weaknesses )، امکانات موجود در هر محدوده (فرصتها Opportunities )و در نهایت نقاط قوت مدیریتی ( Strengths ) هر منطقه بر مبنای مدل برنامه ریزی SWOT پرداخته شده است.

گام بعدی برنامه ریزی جهت مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست (مناطق تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و زیستگاههای حساس فاقد این گام می باشند)، در نظر گرفتن الویتهای زیست محیطی و اجتماعی-اقتصادی و تعیین شاخص ها برای رسیدن به هدف عملیاتی را شامل می گردد. اساس ICZM تلاش برای سالم نگه داشتن بنیاد زیست محیطی است و در واقع شروع کار بین بخشی سازمانها و ارگانهای مختلف و تلفیق کاراکترهای اتمسفر، هیدروسفر و لیتوسفر می‌باشد که به عملکرد اکولوژیکی و بهره‌وری بشر و حفاظت سانحه از نواحی ساحلی هر چه بیشتر نزدیک خواهد شد. عملکردهای بااهمیت منطقه ساحلی که براحتی می توان برای آن ارزش اقتصادی تعیین نمود، شامل تثبیت خط کرانه – محل پرورش آبزیان – محل تفریح و کنترل کننده سیلاب است و نیز در برخی کشورها مکانی مناسب برای ادارات بازرگانی وصنعتی و جذاب برای توریسم میباشند.